Terapia szokowa – recenzja książki Justyny Kopińskiej Polska odwraca oczy
Reportaże Justyny Kopińskiej znajdowały się w mojej biblioteczce już od kilku miesięcy, ale dopiero teraz odważyłam się je przeczytać. Odważyłam się to słowo klucz, bo rzeczywiście obawiałam się sięgnąć po tę książkę, bo domyślałam się, że jej lektura przyniesie mi poczucie paraliżującej bezsilności wobec krzywd doznanych przez bohaterów wszystkich historii. Jednak oprócz tego dojmującego uczucia było coś jeszcze – poczucie pewnej wiary, że literatura może zmieniać rzeczywistość. I nie tylko ona – każdy sprzeciw wobec niesprawiedliwości ma szansę zostać usłyszany. Często jest to niewielka szansa, ale zawsze warto ją wykorzystać.
Polska odwraca oczy to zbiór reportaży dziennikarki Justyny Kopińskiej, które przedstawiają prawdziwe dramaty Polaków w XXI wieku. Ujawniają przerażające historie ofiar wszelkiego rodzaju przemocy, ale skrzywdzonych podwójnie, bo również przez niewydolny system sprawiedliwości, bezwzględną machinę władzy i przede wszystkim obojętność innych – często bliskiego otoczenia. Zdaje pytania nie tylko o to, dlaczego ktoś dopuścił się zbrodni, ale także dlaczego oprawca nie został ukarany i dlaczego nikt nie pomógł pokrzywdzonym.
To przykład literatury, która przez swój oszczędny styl jeszcze bardziej oddziałuje na odbiorcę. Autorka przede wszystkim oddaje głos pokrzywdzonym, winnym, świadkom, osobom reprezentującym wymiar sprawiedliwości. Reportaże wytrącają z równowagi i nie pozwalają zapomnieć. Jednocześnie to też zupełnie inny sposób przestawiania historii niż ten obowiązujący w tabloidowych sensacjach, które znieczulają zamiast uwrażliwiać.
Książka Kopińskiej porusza kwestie, które często nie dają mi spokoju: dlaczego my jako społeczeństwo nienawidzimy ofiar? Dlaczego kobietę obwiniamy o gwałt, dlaczego nie wierzymy dzieciom krzywdzonym przez ich opiekunów? Okazuje się, że to nie działania zbrodniarza, a sama obecność ofiary bardziej niszczy świat wartości i porządek społeczny. Tak jak ofiara wypiera to, co przeżyła, tak samo my wypieramy przerażającą i nieuzasadnioną krzywdę. Odwracamy wzrok. Dajemy ciche przyzwolenie na najgorsze, nie dopuszczając do siebie myśli, że właściwie nic tak naprawdę nie ma znaczenia, że pod pozorami porządku moralnego i społecznego żyjemy w chaosie. Może w tym wytłumaczeniu przebija mój idealizm. Może przyczyną tego cichego przyzwolenia na zło nie jest lęk, a po prostu brak empatii i cynizm? Z tym że one także mogą być pewną strategią obronną – w końcu najsilniejszy przetrwa – przecież nadal wpaja się nam tę bezlitosną zasadę przetrwania.
Polska odwraca oczy jest jak terapia szokowa. Prowadzi na dno piekieł, które znajdują się w istniejących szpitalach, ośrodkach wychowawczych, więzieniach. Jednak jak w każdej terapii, jej początek przynosi załamanie, aby potem mieć szansę na wyzdrowienie. Trudno w to uwierzyć, ale reportaże dają maleńką iskierkę nadziei. Po publikacji tekstów Justyny Kopińskiej niektórzy winni trafi do więzienia; zmieniono też zasady dotyczące bezpieczeństwa w dziecięcych ośrodkach zamkniętych. Udowadnia to, że literatura może naprawiać rzeczywistość. I my również.
Polska odwraca oczy to zbiór reportaży dziennikarki Justyny Kopińskiej, które przedstawiają prawdziwe dramaty Polaków w XXI wieku. Ujawniają przerażające historie ofiar wszelkiego rodzaju przemocy, ale skrzywdzonych podwójnie, bo również przez niewydolny system sprawiedliwości, bezwzględną machinę władzy i przede wszystkim obojętność innych – często bliskiego otoczenia. Zdaje pytania nie tylko o to, dlaczego ktoś dopuścił się zbrodni, ale także dlaczego oprawca nie został ukarany i dlaczego nikt nie pomógł pokrzywdzonym.
To przykład literatury, która przez swój oszczędny styl jeszcze bardziej oddziałuje na odbiorcę. Autorka przede wszystkim oddaje głos pokrzywdzonym, winnym, świadkom, osobom reprezentującym wymiar sprawiedliwości. Reportaże wytrącają z równowagi i nie pozwalają zapomnieć. Jednocześnie to też zupełnie inny sposób przestawiania historii niż ten obowiązujący w tabloidowych sensacjach, które znieczulają zamiast uwrażliwiać.
Książka Kopińskiej porusza kwestie, które często nie dają mi spokoju: dlaczego my jako społeczeństwo nienawidzimy ofiar? Dlaczego kobietę obwiniamy o gwałt, dlaczego nie wierzymy dzieciom krzywdzonym przez ich opiekunów? Okazuje się, że to nie działania zbrodniarza, a sama obecność ofiary bardziej niszczy świat wartości i porządek społeczny. Tak jak ofiara wypiera to, co przeżyła, tak samo my wypieramy przerażającą i nieuzasadnioną krzywdę. Odwracamy wzrok. Dajemy ciche przyzwolenie na najgorsze, nie dopuszczając do siebie myśli, że właściwie nic tak naprawdę nie ma znaczenia, że pod pozorami porządku moralnego i społecznego żyjemy w chaosie. Może w tym wytłumaczeniu przebija mój idealizm. Może przyczyną tego cichego przyzwolenia na zło nie jest lęk, a po prostu brak empatii i cynizm? Z tym że one także mogą być pewną strategią obronną – w końcu najsilniejszy przetrwa – przecież nadal wpaja się nam tę bezlitosną zasadę przetrwania.
Polska odwraca oczy jest jak terapia szokowa. Prowadzi na dno piekieł, które znajdują się w istniejących szpitalach, ośrodkach wychowawczych, więzieniach. Jednak jak w każdej terapii, jej początek przynosi załamanie, aby potem mieć szansę na wyzdrowienie. Trudno w to uwierzyć, ale reportaże dają maleńką iskierkę nadziei. Po publikacji tekstów Justyny Kopińskiej niektórzy winni trafi do więzienia; zmieniono też zasady dotyczące bezpieczeństwa w dziecięcych ośrodkach zamkniętych. Udowadnia to, że literatura może naprawiać rzeczywistość. I my również.
tytuł: Polska odwraca oczy
autor: Justyna Kopińska
gatunek: reportaż
wydawnictwo: Świat Książki
data wydania: 2 marca 2016
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz